Οι εργάτριες της Γης κινδυνεύουν…

91

Συναγερμός με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Μέλισσας – Πρόσφατες έρευνες αναδεικνύουν τις απειλές κατά του πληθυσμού των μελισσών, λόγω κυρίως ασθενειών – μολύνσεων – επιδημιών, της χρήσης επικίνδυνων ζιζανιοκτόνων και της κλιματικής αλλαγής, κάνοντας λόγο για “την κρίση των επικονιαστών”

Της Αντιγόνης Ζούντα

“Αν κάποτε οι μέλισσες εκλείψουν, το ανθρώπινο είδος δεν θα αργήσει να τις ακολουθήσει”.
Albert Einstein

Ταυτισμένη με τη ζωή στον πλανήτη είναι η ύπαρξη των μελισσών, αφού χάρη σε αυτούς τους θαυμαστούς γονιμοποιητές της πλειοψηφίας των φυτικών ειδών -και δημιουργούς του μελιού- παράγεται ένα μεγάλο μέρος της τροφής παγκοσμίως, ενώ συγχρόνως συγκαταλέγονται στους σημαντικότερους ρυθμιστές της προστασίας των δασικών και αγροτικών οικοσυστημάτων.

Αναμφισβήτητα, συνιστούν πόρο ανεκτίμητο για τη φύση και τον άνθρωπο, ιδίως μέσω του ρόλου τους στην αναπαραγωγική διαδικασία των φυτών (επικονίαση), καθώς ενεργούν ως μηχανικοί μεταφορείς της γύρης, δημιουργώντας τροφή, παράγοντας οξυγόνο, εμποδίζοντας τη διάβρωση των εδαφών και βελτιώνοντας τη γονιμότητά τους.

Εκτιμάται ότι το 80% των καλλιεργήσιμων και αυτοφυών φυτών επικονιάζεται από μέλισσες. Γονιμοποιώντας περίπου τα τρία τέταρτα των φυτών, που παράγουν το 90% της παγκόσμιας διατροφής, υπολογίζεται ότι το ένα τρίτο της παραγωγής τροφίμων εξαρτάται από τις μέλισσες.

Παράλληλα, συνδράμουν και στη διατήρηση του ζωικού περιβάλλοντος καθώς η αυτοφυής χλωρίδα, στην οποία συμμετέχουν, αποτελεί διατροφική πηγή και καταφύγιο για πολλά ζώα.

Ωστόσο, πρόσφατες έρευνες αναδεικνύουν τις απειλές κατά του πληθυσμού των μελισσών, λόγω κυρίως ασθενειών – μολύνσεων – επιδημιών, της χρήσης επικίνδυνων ζιζανιοκτόνων και της κλιματικής αλλαγής, που συνοψίζονται στις αναφορές για “την κρίση των επικονιαστών”. Στην Ευρώπη, περίπου 10% των μελισσών απειλούνται με εξαφάνιση και σχεδόν 5% εξ αυτών βρίσκονται ήδη υπό εξαφάνιση, ενώ δεν υπάρχουν στοιχεία για το 57% περίπου των ειδών (IUCN report -2015).

Ως υπόμνηση της σπουδαίας συμβολής τους στο ανθρώπινο περιβάλλον και ως εκ τούτου της ανάγκης ανάληψης δράσεων για τη διατήρηση και την προστασία τους, η γενική συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών αποφάσισε πέρσι τον Δεκέμβριο να γιορτάζεται κάθε χρόνο, στις 20 Μαΐου, η Παγκόσμια Ημέρα Μέλισσας (World Bee Day).

Σήμερα είναι ο πρώτος επίσημος εορτασμός για το πολύτιμο είδος.

Βιοποικιλότητα και περιβαλλοντική προστασία

Ο ρόλος των μελισσών θεωρείται κρίσιμος για τη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας και της βιοποικιλότητας στη φύση. Παρέχουν μια από τις πλέον αναγνωρισμένες υπηρεσίες του οικοσυστήματος, την επικονίαση, προστατεύοντας και διατηρώντας το φυσικό περιβάλλον καθώς και τα φυτικά και ζωικά είδη και συνεισφέρουν στη γενετική και βιοτική διαφοροποίηση.

Επίσης λειτουργούν ως “δείκτες” για την κατάσταση του περιβάλλοντος: η παρουσία, η απουσία ή το μέγεθος του πληθυσμού τους μας ειδοποιούν για το αν συμβαίνει κάτι στο περιβάλλον και για τις κατάλληλες ενέργειες που χρειάζονται. Παρατηρώντας την ανάπτυξη και την υγεία των μελισσών είναι δυνατόν να διαπιστωθούν αλλαγές στο περιβάλλον και να εφαρμοστούν εγκαίρως τα απαραίτητα προληπτικά μέτρα.

Η χρησιμότητα των μελισσών στην επικονίαση θεωρείται μάλιστα πολύ μεγαλύτερη έναντι αυτής στην παραγωγή μελιού, αφού μια μέτρια αποικία μελισσών υπολογίζεται ότι έχει 20 με 40 φορές μεγαλύτερη αξία για την επικονίαση που επιτελούν τα μελισσοσμήνη παρά για την παραγωγή του μελιού. Από την άλλη πλευρά, η μελισσοκομία προστατεύει, εμπλουτίζει και αναβαθμίζει τα δασικά οικοσυστήματα, διατηρώντας και βελτιώνοντας τη βιοποικιλότητά τους στη χλωρίδα και την πανίδα (86% των δασικών ειδών επικονιάζονται από μέλισσες).

Εξάλλου, αξίζει να σημειωθεί ότι έχει αποτελέσει αντικείμενο μελέτης η δομή και η οργάνωση των κοινωνιών των μελισσών (βασίλισσα-εργάτριες-κηφήνες), τις οποίες έχουν αποκαλέσει και “θηλυκές μοναρχίες”.

Βιώσιμη αγροτική παραγωγή

Τα τελευταία τουλάχιστον 50 χρόνια έχει τριπλασιαστεί ο αριθμός των καλλιεργειών που εξαρτώνται από τους επικονιαστές όπως τα φρούτα, τα λαχανικά, οι σπόροι και οι καρποί. Οι μέλισσες διαδραματίζουν σπουδαίο ρόλο σε σχέση με την προοπτική της αγροτικής παραγωγής, καθώς η αποτελεσματική επικονίαση αυξάνει τον όγκο της παραγωγής, βελτιώνει την ποιότητά της και ενισχύει την αντίσταση των φυτών σε επιδημίες.

Η φυτική καλλιέργεια, συνακόλουθα, αποτελεί σημαντική πηγή εισοδήματος για τους αγρότες, ειδικότερα τους “μικρούς” παραγωγούς και τις οικογενειακές επιχειρήσεις, κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες, παρέχοντας εργασία και εισόδημα σε εκατομμύρια ανθρώπων. Η παγκόσμια ετήσια παραγωγή τροφίμων που άμεσα εξαρτάται από την επικονίαση υπολογίζεται (στοιχεία 2016) ότι αξίζει από 235 έως 577 δισ. δολάρια.

Μέλι και μελισσοκομία

Το μέλι, αρχαίο γλυκαντικό και ταυτόχρονα θρεπτική, ωφέλιμη και άμεσα αφομοιώσιμη τροφή, ακόμα και γιατρικό, δεν χρειάζεται συστάσεις.

Διεθνώς, 10 χώρες παράγουν πάνω από 1,66 εκατ. τόνους μελιού παγκοσμίως, ενώ το μεγαλύτερο μερίδιο κατέχει η Ασία (45,7%) -με την Κίνα να είναι η κορυφαία παραγωγός χώρα στον κόσμο- και ακολουθούν η Ευρώπη (22,4%), οι ΗΠΑ (20%), η Αφρική (10,2%) και η Ωκεανία (1,8%).

Η Ελλάδα έχει ανεπτυγμένη μελισσοκομία και μακραίωνη παράδοση, καταλαμβάνοντας μάλιστα την πρώτη θέση σε πυκνότητα μελισσοσμηνών στον ευρωπαϊκό χώρο, αν και υπολείπεται σε ύψος παραγωγής. Η μελισσοκομική δραστηριότητα στη χώρα, που είναι κυρίως νομαδική, μετρά 1.570.000 μελίσσια, απασχολεί περίπου 15.500 άτομα, εκ των οποίων 80% είναι και γεωργοί, ενώ 9,5% είναι αποκλειστικά μελισσοκόμοι (υπάρχουν και χιλιάδες ερασιτέχνες μελισσοκόμοι), και η ετήσια παραγωγή ανέρχεται σε 10.000-15.000 τόνους υψηλής ποιότητας μελιού (στοιχεία 2015).

Αξίζει πάντως να επισημανθεί ότι από τις υψηλότερες παγκοσμίως είναι η κατανάλωση μελιού στην Ελλάδα, καθώς κατά μέσο όρο διαμορφώνεται σε περίπου 1,7 κιλά ανά άτομο, ετησίως.

Σημειώνεται, τέλος, ότι οι μέλισσες παράγουν κι άλλα σημαντικά προϊόντα: βασιλικό πολτό, ουσία πολύτιμη για τον ανθρώπινο οργανισμό και ειδικότερα την τρίτη ηλικία, γύρη, μια φυσική πηγή βιταμινών και πρωτεϊνών, πρόπολη, ένα φυσικό αντιβιοτικό, και βέβαια το κερί που, μεταξύ άλλων, φώτιζε την ανθρώπινη ζωή τους προηγούμενους αιώνες. Ακόμη και το δηλητήριο που υπάρχει στο κεντρί της μέλισσας χρησιμοποιείται στη φαρμακοβιομηχανία.

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ