10 ιστορίες από τη ζωή και το θάνατο του Ανδρέα Παπανδρέου

Ο Ανδρέας Παπανδρέου, δεν σταμάτησε ποτέ να απασχολεί τον Τύπο. Οι θέσεις του, οι κόντρες του, το ταμπεραμέντο του αλλά και οι ατάκες του έδωσαν «τροφή» καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής αλλά και μετά τον θάνατό του. Το Reader.gr θυμάται 10 γνωστές αλλά και λιγότερο γνωστές ιστορίες που σχετίζονται με τη ζωή και τον θάνατο του.

1. Η άγνωστη πολιτική διαθήκη του Ανδρέα 

Τον Ιούνιο του 1996, ο Ανδρέας Παπανδρέου έχει μεταφερθεί από το Ωνάσειο στο σπίτι του. Ο Κώστας Σημίτης είναι ήδη πρωθυπουργός, εκλεγμένος από την Κοινοβουλευτική Ομάδα του κόμματός του από τον Ιανουάριο της ίδιας χρονιάς. Οι στιγμές για το ΠΑΣΟΚ είναι κρίσιμες. Όλοι αναμένουν τον Ανδρέα να εμφανιστεί στο συνέδριο, ώστε να σπρώξει και τα πράγματα προς την διάδοχη κατάσταση που εκείνος θα ήθελε, όμως αυτό όσο ο καιρός περνά μοιάζει αδύνατο.

Είναι σαφές ότι ο Σημίτης δεν πρόκειται να δεχτεί την άτυπη «διαρχία» με άλλον πρόεδρο του κόμματος και άλλον πρωθυπουργό, όπως προτείνει η πλευρά του Άκη Τσοχατζόπουλου. Το ξεκαθαρίζει μια και καλή στο Συνέδριο. «Αν δεν εκλεγώ πρόεδρος του κόμματος, θα παραιτηθώ και από πρωθυπουργός» δηλώνει από το βήμα του Συνεδρίου ο Κώστας Σημίτης προκαλώντας αποδοκιμασίες αλλά και χειροκροτήματα, με τον Χρήστο Μαγκούφη να τον χαρακτηρίζει «πολιτικό νάνο».

Ο Ανδρέας Παπανδρέου, έχει πεθάνει λίγες μέρες πριν από την έναρξη του Συνεδρίου. Σ’ αυτό αναμενόταν να διαβαστεί και το τελευταίο του γραπτό. Σύμφωνα με όσα αποκάλυψαν αργότερα συνεργάτες του, ο ίδιος, μαζί με τον κυβερνητικό εκπρόσωπο Τηλέμαχο Χυτήρη, τον υφυπουργό Τύπου Νίκο Αθανασάκη και σε γνώση του υπουργού παρά τω πρωθυπουργώ Αντώνη Λιβάνη δούλευαν κομμάτι – κομμάτι το κείμενο.

Σύμφωνα με δημοσίευμα των Νέων αρκετά χρόνια αργότερα, ένα από τα πρώτα πράγματα που έκαναν αμέσως μετά τον θάνατο του Παπανδρέου ο Νίκος Αθανασάκης και ο Τηλέμαχος Χυτήρης ήταν να σβήσουν το κείμενο από την σκληρό δίσκο του υπολογιστή στον οποίο δούλευαν μαζί με τον Ανδρέα. «Είναι σαν να μην υπήρξε ποτέ» δήλωναν αμφότεροι απαντώντας σε σχετικές ερωτήσεις, ενώ πράγματι ποτέ δεν έγινε γνωστό ούτε καν το θέμα της συγκεκριμένης επιστολής-διαθήκης.

2. Η γεμάτη ίντριγκα κανονική διαθήκη

Και αν η κίνηση των Χυτήρη – Αθανασάκη, να διαγράψουν την «πολιτική διαθήκη» του Ανδρέα Παπανδρέου αποδείχτηκε σοφή, δεν θα μπορούσε να συμβεί το ίδιο και με την κανονική του. Αυτή χωρίζονταν σε δυο μέρη στην κυρίως και σε παραρτήματα που γράφτηκαν σε χρόνο πρωθύστερο. Στο κυρίως, ο Ανδρέας καθιστούσε την Δήμητρα Λιάνη γενική του κληρόνομο, αναφέροντας ότι τα παιδιά του τα αποκατέστησε εν ζωή.

Σε ένα από τα παραρτήματα όμως, ο Ανδρέας αναφέρονταν στον γαμπρό του, σύζυγο της κόρης του, Σοφίας, καθηγητή Θεόδωρο Κατσανέβα. Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ περνούσε… γενεές δεκατέσσερις τον γαμπρό του χαρακτηρίζοντάς τον «όνειδος για την οικογένεια Παπανδρέου» και καλώντας τους γιους του Νίκο, Αντρίκο και Γιώργο να τον «απομονώσουν κοινωνικά και πολιτικά».

Αφορμή στάθηκαν σύμφωνα με δημοσιεύματα της εποχής ένα επεισόδιο με την Αγγέλα Κοκκόλα την οποία ο Κατσανέβας, φέρεται να μην είχε αφήσει να εισέλθει στο Καστρί αλλά και η στάση του απέναντι στη Δήμητρα Λιάνη. Τον Σεπτέμβριου του 1996, η πρωτοδίκης Αργυρώ Χατζηζαφειρίου κήρυξε ως γνήσιες και κύριες τόσο τη διαθήκη του Ανδρέα Παπανδρέου, όσο και τα παραρτήματά της.

3. Η μήνυση του Κρεμαστινού σε δημοσιογράφο 

Ο Ανδρέας πέρασε έναν ολόκληρο μήνα το τον χειμώνα του 1995, στο Ωνάσειο. Εκεί… στρατοπέδευσαν και οι δημοσιογράφοι με βάρδιες μέρα και νύχτα, για να μεταδίδουν με έκτακτα οποιαδήποτε πληροφορία για την κατάσταση του προέδρου του ΠΑΣΟΚ.

Πολλές από αυτές τις πληροφορίες βέβαια, έμοιαζαν περισσότερο με συνωμοσιολογικά σενάρια. Στο πλευρό του Ανδρέα Παπανδρέου βρίσκονταν αδιαλλείπτως και ο γιατρός του τότε υπουργός Υγείας, σημερινός βουλευτής του ΠΑΣΟΚ και αντιπρόεδρος της Βουλής, Δημήτρης Κρεμαστινός.

Ο Γιώργος Βλάχος, τότε δημοσιογράφος της Απογευματινής και πολλά χρόνια αργότερα υποψήφιος βουλευτής με τους Ανεξάρτητους Έλληνες, γράφει στο ρεπορτάζ του, πως Κρεμαστινός και Λιάνη «συνωμοτούν» ώστε να διατηρήσουν τον Ανδρέα Παπανδρέου πρωθυπουργό «ακόμα και εις βάρος της υγείας του».

Όπως αναφέρει το δελτίο του ΣΚΑΙ εκείνης της εποχής, ο Δημήτρης Κρεμαστινός κατέθεσε μήνυση σε βάρος του δημοσιογράφου. Ήταν άλλωστε ο ίδιος ο γιατρός του Ανδρέα Παπανδρέου, που έθεσε βέτο σε κάθε σκέψη για παρουσία του Ανδρέα Παπανδρέου στο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ το καλοκαίρι του 1996.

4. Καλύτερος πρωθυπουργός της μεταπολίτευσης

Η μοναδική έρευνα σχετικά με τον καλύτερο πρωθυπουργό της μεταπολίτευσης, έχει διενεργηθεί από την εταιρεία Alco, το 2013 εν μέσω βαριάς μνημονιακής λιτότητας.

Στη σχετική ερώτηση, ο γιός του Ανδρέα Παπανδρέου και πρωθυπουργός έλαβε μόλις το 0,1%, καθώς η οργή εναντίον του για το πρώτο μνημόνιο δεν είχε ακόμα καταλαγιάσει.

Την δεύτερη θέση της σχετικής λίστας, κατέλαβε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής με 22,8% των ερωτηθέντων και την πρώτη με 24,2% ο Ανδρέας Παπανδρέου.

5. Η ΝΔ απέναντι στον θάνατο του Ανδρέα και η… παραφωνία

Τις ημέρες του θανάτου του προέδρου του ΠΑΣΟΚ, βρίσκεται σε εξέλιξη και η Εθνική Συνδιάσκεψη της Νέας Δημοκρατίας. Ο Μιλτιάδης Έβερτ, πρόεδρος του κόμματος τότε, έχει επισκεφθεί και στο Ωνάσειο τον Ανδρέα Παπανδρέου κατά την νοσηλεία του εκεί.

Από το βήμα της Εθνικής Συνδιάσκεψης του κόμματός του, λέει λίγες μόνο ώρες μετά τον θάνατο του Ανδρέα: «Ήταν ένας μεγάλος πολιτικός αγωνιστής και απέδειξε τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ότι υπήρξε και ένας αγωνιστής της ζωής, διότι το παράδειγμά του, πράγματι υπήρξε μοναδικό. Πλησίασε τον λαό, είχε τη δυνατότητα να επικοινωνεί μαζί του. Πράγματι είχε μεγάλα πολιτικά χαρίσματα. Είχε στρατηγική σύλληψη των γεγονότων και μπορούσε να δει με διορατικότητα τα προβλήματα που αντιμετώπιζε η πατρίδα μας».

Αμέσως μετά, ο Έβερτ καλεί τους συνέδρους να σηκωθούν ώστε να τηρήσουν ενός λεπτού σιγή στη μνήμη του Ανδρέα Παπανδρέου. Πράγματι σηκώνονται όλοι. Όλοι, εκτός από τον βουλευτή τότε της Νέας Δημοκρατίας, Απόστολο Ανδρεουλάκο, ο οποίος αιτιολογώντας σε δηλώσεις του τη στάση του αυτή, θα πει:  «Τον θεωρώ τον κατ’ εξοχή υπεύθυνο της σημερινής ηθικής, πολιτικής, κοινωνικής και υλικής παρακμής του τόπου και γι αυτό δεν σηκώθηκα».

6. Τα ωραία μάτια της Ντόρας Μπακογιάννη

Την ιστορία, έχει μοιραστεί ο «Βηματοδότης» και χρονολογείται από την εποχή της στρατιωτικής δικτακτορίας στην Ελλάδα, όταν ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και ο Ανδρέας Παπανδρέου, βρίσκονταν εκτός Ελλάδας και το… συναπάντημά τους στο Παρίσι.

Σε μια δεξίωση στο Παρίσι, παραβρίσκονταν αμφότεροι, ο μεν Μητσοτάκης συνοδεύομενος από τη φοιτήτρια τότε κόρη του Ντόρα Μπακογιάννη, ο δε Ανδρέας Παπανδρέου μόνος, την εποχή που ακόμα ο δεύτερος αποκαλεί τον πρώτο «Εφιάλτη» και «Αποστάτη» χρεώνοντάς του τα όσα είχαν συμβεί το 1965.

Όταν ο πρόεδρος του ΠΑΚ τότε, αντίκρισε την Ντόρα Μπακογιάννη, χωρίς να ξέρει ποια είναι της απευθύνθηκε λέγοντας της «έχεις ωραία μάτια». Πριν ακόμα τελειώσει τη φράση του, εμφανίστηκε ο πατέρας της Κωνσταντίνος Μητσοτάκης που ενημέρωσε τον Ανδρέα «Αυτή είναι η κόρη μου η Ντόρα».

Σύμφωνα με το δημοσίευμα, ο Παπανδρέου χωρίς να πάρει τα μάτια του από την Ντόρα του είπε «Αυτό δεν παύει το γεγονός ότι έχει ωραία μάτια».

7. Υπεύθυνος της επιστροφής του Ανδρέα στην Ελλάδα ο Καραμανλής

Η σύλληψη του Ανδρέα Παπανδρέου από το καθεστώς της 4ης Αυγούστου του Ιωάννη Μεταξά το 1939, θα τον πείσει ότι δεν υπάρχει πλέον χώρος για εκείνον στην Ελλάδα.  Ο μετέπειτα πρωθυπουργός θα παραμείνει εκτός Ελλάδας για 22 ολόκληρα χρόνια. Ο πατέρας του Γεώργιος Παπανδρέου, θα τον παρακαλέσει να επιστρέψει, είναι όμως ο Κωνσταντίνος Καραμανλής εκείνος που θα τον πείσει.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου επιστρέφει στην Ελλάδα το 1961 έπειτα από πρόταση του Πρωθυπουργού Καραμανλή ώστε να αναλάβει πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου και Επιστημονικός Διευθυντής του νεοσύστατου τότε Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών και σύμβουλος της Τράπεζας της Ελλάδας. Το 1964, ο Ανδρέας θα εκλεγεί για πρώτη φορά βουλευτής με την Ένωση Κέντρου.

Όταν η δικτατορία θα τελειώσει και ο Παπανδρέου θα επιστρέψει εκ νέου στην Ελλάδα φτιάχνοντας το ΠΑΣΟΚ είναι και πάλι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής που θα «συμβάλλει» έστω και άθελά του στο «χτίσιμο» της δημοφιλίας του. Είναι άλλωστε ο «Εθνάρχης» που θα πει τη φράση «Η Ελλάδα ανήκει εις την Δύσιν», δίνοντας τη δυνατότητα στον Παπανδρέου να αντιτείνει «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες». Το 1985, ο Ανδρέας Παπανδρέου θα επιχειρείσει μάλιστα να… ανταποδώσει τη χάρη που του έκανε έστω και ακούσια ο Καραμανλής, ανακοινώντάς του πως προτίθεται να τον προτείνει για δεύτερη θητεία στην Προεδρία της Δημοκρατίας.

Πιεζόμενος από τα στελέχη του ΠΑΣΟΚ, ο Ανδρέας θα αλλάξει γνώμη και θα προτείνει τελικώς τον Χρήστο Σαρτζετάκη.

8. Η εναέρια απόλυση

Το 1981 το ΠΑΣΟΚ γίνεται κυβέρνηση και ο Ανδρέας πρωθυπουργός. Ο Παπανδρέου έχει πολιτευτεί στην γραμμή «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο», ενώ ως πρωθυπουργός έχει διαλέξει να διατηρεί καλές σχέσεις τόσο με τη Δύση όσο και με τις χώρες του Συμφώνου της Βαρσοβίας. Μάλιστα η ρητορική μέχρι τότε είναι περισσότερο καταγγελτική απέναντι στους Δυτικούς και επιεικής προς τις χώρες του λεγόμενου «ανατολικού μπλοκ», καθώς από νωρίς έχει στοχεύσει εκτός από το Κέντρο, στην εκλογική βάση της Αριστεράς και τον ΕΑΜογενή πληθυσμό.

Αυτή του τη γραμμή, θα θεωρήσει ότι παρέβη ο υφυπουργός των Εξωτερικών του Ασημάκης Φωτήλας, πατέρας του σημερινού βουλευτή της Νέας Δημοκρατίας και πρώην του Ποταμιού, Ιάσωνα. Ο Ασημάκης Φωτήλας είχε μόλις αποδεχτεί ένα καταδικαστικό κείμενο της ΕΟΚ εις βάρος της Πολωνίας, κάτι που έκανε έξαλλο τον Ανδρέα Παπανδρέου. Ο τελευταίος απέλυσε τον υφυπουργό του στο αεροπλάνο της επιστροφής με συνοπτικές διαδικασίες.

Όταν ρωτήθηκε σχετικά απάντησε με την εμβληματική ατάκα «έθεσε εαυτόν εκτός κυβέρνησης».

9. Η σύλληψή του από το μεταξικό καθεστώς και η εις βάρος του κατηγορία

Την περίοδο της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά, ο Ανδρέας Παπανδρέου είναι μέλος μιας μικρής τροτσκιστικής ομάδας, δράση για την οποία και συλλαμβάνεται. Σύμφωνα με διήγηση του Κορνήλιου Καστοριάδη, που δημοσιεύτηκε στην Ελευθεροτυπία το 1989, ο Παπανδρέου πουλούσε την εφημερίδα της οργάνωσής του, στον ίδιο και σε κάποιους ακόμα φοιτητές.

Μάλιστα οι φοιτητές είχαν συνεννοηθεί με τον Ανδρέα, αν ποτέ πέσει στα χέρια της Ασφάλειας, να πει πως οι σχέσεις τους ήταν αποκλειστικά φιλικές. Σύμφωνα με τον Καστοριάδη, ο Παπανδρέου δεν τήρησε τη δέσμευσή του αυτή. Αντίθετα, ομολόγησε στον Μανιαδάκη, δίνοντας τα ονόματα των συμφοιτητών του. Ο ίδιος κατάφερε έτσι, να αποφυλακιστεί και έπειτα να φύγει με την βοήθεια του πατέρα του από την χώρα.

Φήμες μάλιστα θέλουν τον στίχο του Διονύση Σαββόπουλου, στο κομμάτι «Κωλοέλληνες», «των συντρόφων τους θύτες, γι αμνηστία οι αλήτες, τώρα διοικητές» που κυκλοφόρησε το 1989, να αναφέρεται σ’ αυτήν ακριβώς την ιστορία.

10. Μια υπόσχεση και δυο τηλεφωνήματα στον Χαρίλαο Φλωράκη

Στο βιβλίο του Χρήστου Θεοχαράτου «Χαρίλαος Φλωράκης: Ο Λαϊκός Ηγέτης», ο άλλοτε γραμματέας και επίτιμος πρόεδρος του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας, εξομολογείται ότι λίγες μέρες πριν τις εκλογές του 1981, δέχεται ένα τηλεφώνημα από τον ηγέτη του ΠΑΣΟΚ, ο οποίος του λέει να βρίσκεται σε αναμονή γιατί αμέσως μετά την εκλογική νίκη, «θα τον πάρει να μιλήσουν για την κυβέρνηση».

Τέτοιο τηλεφώνημα, σύμφωνα πάντα με τον ηγέτη του ΚΚΕ, δεν έγινε όμως ποτέ. Λίγο καιρό αργότερα, ο Χαρίλαος Φλωράκης, ερωτώμενος από δημοσιογράφο στη Θεσσαλονίκη για την περιβόητη «Αλλαγή» που θα έφερναν το ΠΑΣΟΚ και ο Ανδρέας Παπανδρέου απαντά: «Αλλαγές βλέπω. Αλλαγή δεν βλέπω».

Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ έκανε τότε εκείνο το τηλεφώνημα που είχε υποσχεθεί πως θα γίνει πολύ νωρίτερα. Ήταν όμως έξαλλος με τον συνομιλητή του. «Ώστε έτσι ε, Χαρίλαε. Δε βλέπεις αλλαγή! Και όλα αυτά για την Αντίσταση, για τις Βάσεις, για το ΝΑΤΟ, τι είναι;».

Ήρεμος ο ηγέτης του ΚΚΕ, του απάντησε: «Είναι αλλαγές πρόεδρε. Είναι κάποια στοιχειώδη μέτρα για να ξεχωρίσουν την κυβέρνησή σας από την προηγούμενη. Αλλαγή, όμως, δεν είναι».
 

Πηγή: Reader.gr