Γράφει ο Σχης ε.α. Αθανάσιος Μπαμπάτσος
Πτυχιούχος Διοίκησης Επιχειρήσεων και Οργανισμών, ΕΑΠ
Μάστερ (Magister Artium) στη Διοίκηση Μονάδων Υγείας, ΑΠΚΥ
Η χρησιμοποίηση νομοθετικών μέτρων για σκοπούς πρόληψης και προαγωγής της
υγείας έχει προκαλέσει μεγάλες διαφωνίες. Το αντεπιχείρημα συνδέεται συνήθως με το
γεγονός ότι κανείς δεν έχει το ηθικό δικαίωμα να αφαιρέσει την ελευθερία του ατόμου για
επιλογή.
Στο δοκίμιο «On Liberty» του John Stuart Mill, που δημοσίευσε το 1859,
αναφέρεται ότι: «Ο μόνος λόγος για τον οποίο μπορεί δικαιολογημένα να χρησιμοποιηθεί η
εξουσία πάνω σε οποιοδήποτε μέλος μιας πολιτισμένης κοινωνίας, είναι η πρόληψη ζημίας
σε άλλους. Το καλό του ίδιου του ατόμου, φυσικό ή ηθικό, δεν αποτελεί επαρκή εγγύηση».
Υπάρχει πληθώρα διατάξεων που αφορούν στα λοιμώδη νοσήματα. Πρόσφατα
ψηφίστηκε ο νόμος υπ’ αριθμ. 4675/2020: «Πρόληψη, προστασία και προαγωγή της υγείας
– ανάπτυξη των υπηρεσιών δημόσιας υγείας και άλλες διατάξεις» που μεταξύ άλλων,
αναφέρεται στη προστασία της δημόσιας υγείας σε περίπτωση εμφάνισης κινδύνου
διάδοσης σοβαρού μεταδοτικού νοσήματος.
Με νομοθετικά μέτρα μπορεί να επιβάλλονται περιορισμοί στην είσοδο ή
διακίνηση προσώπων σε κάποια χώρα. Ο περιορισμός της ελεύθερης κίνησης υγιών
ατόμων που ίσως έχουν μολυνθεί, επειδή ήρθαν σε επαφή με μολυσμένα άτομα,
ονομάζεται καραντίνα. Η χρονική διάρκεια της καραντίνας είναι ίση με την μεγαλύτερη
διάρκεια του χρόνου επωάσεως του νοσήματος. Περιορισμοί μπορεί να επιβάλλονται όχι
μόνο σε φυσικά πρόσωπα αλλά και σε χώρους συνάθροισης κοινού, με προσωρινή
απαγόρευση της λειτουργίας τους.
Γενικώς διατάξεις που αφορούν την προστασία της δημόσιας υγείας,
προστατεύονται στην Ελλάδα από το Σύνταγμα, που αναγνωρίζει ρητά την υπεροχή της
έναντι άλλων θεμελιωδών δικαιωμάτων. Σε περίπτωση σύγκρουσης θεμελιωδών
δικαιωμάτων το προβάδισμα δίδεται σε εκείνο που υπηρετεί καλύτερα το δημόσιο
συμφέρον.
Ο έλεγχος των λοιμωδών νόσων απαιτεί πολλά προληπτικά μέτρα. Το
σημαντικότερο ίσως προληπτικό μέτρο, είναι η ανοσοποίηση των ατόμων με εμβόλια ώστε
να μειωθεί η ευαισθησία τους στη λοίμωξη.
Οι εμβολιασμοί αποτελούν βασική στρατηγική της πρωτογενούς πρόληψης. Τα
εμβόλια προστατεύουν τα άτομα από ανάπτυξη της λοίμωξης και μειώνουν τη διασπορά
της στην κοινότητα με το μηχανισμό της συλλογικής ανοσίας. Η λέξη ανοσία, υπονοεί την
ικανότητα ενός ατόμου να ανθίσταται στην ανάπτυξη μιας ασθένειας, στη περίπτωση που
εκτεθεί σε έναν μικροοργανισμό.
Τα εμβόλια που χρησιμοποιούνται σήμερα ανάλογα με τον τύπο του
επεξεργασμένου αντιγόνου που περιέχουν, ταξινομούνται σε διάφορες κατηγορίες:
α. Εμβόλια με αδρανοποιημένους μικροοργανισμούς
β. Εμβόλια με ζωντανούς εξασθενημένους μικροοργανισμούς
γ. Εμβόλια που περιέχουν τοξοειδή
δ. Εμβόλια από «τμήματα» του μικροοργανισμού
ε. Συνδεδεμένα εμβόλια
Η αποδοτικότητα ενός εμβολίου είναι η ικανότητά του να παράγει προστατευτικά
αντισώματα. Για να διατεθεί ένα εμβόλιο στην αγορά και να λάβει άδεια κυκλοφορίας θα
πρέπει τα δεδομένα που θα συλλεχθούν από τις Κλινικές Δοκιμές να υποστηρίζουν την
ασφάλεια και αποτελεσματικότητά του.
Η αποτελεσματικότητα ενός εμβολίου αντανακλά τη λειτουργία του εμβολίου στον
πραγματικό «Πληθυσμό – στόχο». Προβλήματα στη φύλαξη, διακίνηση ή χορήγηση του
εμβολίου, επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα και εμφανίζονται πιο συχνά όταν το
εμβόλιο καταναλώνεται στον πληθυσμό. Για τον λόγο αυτό η αποτελεσματικότητα είναι
συνήθως μικρότερη από την αποδοτικότητα.
Η εμβολιαστική κάλυψη καταγράφεται και επιτηρείται από τα κράτη. Η
εμβολιαστική κάλυψη είναι το ποσοστό των ατόμων που είναι εμβολιασμένοι. Υψηλό
ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης συνεπάγεται υψηλό ποσοστό συλλογικής ανοσίας,
αποφυγή εκδήλωσης νέων κρουσμάτων, μείωση της διασποράς και μετάδοσης των
λοιμογόνων παραγόντων και μείωση της νοσηρότητας και θνησιμότητας.
Στόχος των εμβολιασμών εκτός από την ατομική προφύλαξη κάθε ατόμου από την
αντίστοιχη νόσο, είναι η επίτευξη ανοσίας σε όσο το δυνατό μεγαλύτερο τμήμα του
πληθυσμού. Η ανοσία της αγέλης αποτελεί βασικό στόχο της δημόσιας υγείας κάθε
κράτους.
Βιβλιογραφία
1. Παπαευαγγέλου Γ. και Φαρμάκη Γ. Πρόληψη & έλεγχος λοιμωδών νοσημάτων.
Εκδόσεις Ζήτα, Αθήνα, 1998.
2. Κουρέα–Κρεμαστινού Τζ. Δημόσια Υγεία: Θεωρία – Πράξη – Πολιτικές. Εκδόσεις
Τεχνόγραμμα, Αθήνα, 2010.
