Κυρίες & Κύριοι,
1) ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Σας ευχαριστώ πολύ για την παρουσία σας, η οποία είναι χαρά και ιδιαίτερη τιμή για εμένα.
Η παρουσία τόσων εκλεκτών προσκεκλημένων βαραίνει περισσότερο προς τη συναισθηματική απόδοση τιμής και ευχαριστίας στον καθέναν ξεχωριστά και λιγότερο στην επιστημονική προσέγγιση του βιβλίου.
Εδώ βρίσκει εφαρμογή η ρήση του Τσέζαρε Παβάζε ότι «ευκολότερο είναι να κάνεις κάτι παρά να μιλάς για αυτό».
Πέρα από την επιστημονική αξία που έχει το βιβλίο, περιέχει μία διαπροσωπική διάσταση και σχέση μεταξύ του συγγραφέα και της κοινωνίας. Τούτο όχι μόνο επειδή απευθύνεται σε σύνολο ανθρώπων στην κοινωνία, αλλά συγχρόνως η κοινωνία βοήθησε στη συγγραφή αυτού του βιβλίου κατ’ αμφίδρομο τρόπο. Γενικότερα πέρα από την προσωπική αξία του καθενός ανθρώπου, η κοινωνία βοηθάει, συμμετέχει και μερικές φορές καθορίζει την εξέλιξη του.
Ισχυρισμός ο οποίος αποδεικνύεται από την προσωπική διαδρομή του συγγραφέα, την κατάκτηση γνώσης, τη κατανόηση των θεμάτων, την επίλυση των προβλημάτων, και γενικότερα την εξέλιξη που με οδήγησε στη συγγραφή του βιβλίου. Αυτό πιστοποιείται ακόμα μία φορά από το πλήθος των ανθρώπων που οφείλω να ευχαριστήσω για τη συμμετοχή και τη βοήθεια τους οι οποίοι ανήκουν σε διαφορετικές ομάδες με διαφορετικές ασχολίες και με πολλές επιστημονικές ειδικότητες, οι οποίοι πρόθυμα και με κατανόηση ξεδιάλυναν κάθε απορία μου.
Ευχαριστίες
Απευθύνονται πολλές ευχαριστίες στους κάτωθι:
Στον Charles K. Williams II, τ. Διευθυντής Ανασκαφών Αρχαίας Κορίνθου, στον Guy Sanders,τ. Διευθυντής Ανασκαφών Κορίνθου, στον James Herbst, Αρχιτέκτων Μηχανικός των Ανασκαφών Κορίνθου, στην Ιουλία Τζώνου Αρχαιολόγος, υποδιευθύντρια των Ανασκαφών Κορίνθου, στην Nancy Bookidis, Αρχαιολόγος Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών, στον Timothy Gregory, καθηγητής στο Ohio state university, τ. Διευθυντής Ανασκαφών Ισθμίας, στον David d. Romano, Καθηγητής στο University Museum της Πενσυλβάνια και επικεφαλής του Corinth Project, στον Ορέστη Ζερβό, Νομισματολόγο της Αμερικάνικης Σχολής Κλασικών Σπουδών, στον Robin Rhodes καθηγητή του Πανεπιστημίου Notre Dame, Ιντιάνα, USA, στον καθηγητή Πανεπιστημίου Θεσσαλίας κον Ιωάννη Λώλο Στον μηχανικό κ.Γεώργιο Γιώργα για την χορήγηση χαρτών και σχεδίων. Στις τεχνικές υπηρεσίες του Δήμου Κορινθίων και ιδιαίτερα στην κα Νατάσσα Θεοδώρου για την άδεια δημοσίευσης της εγκεκριμένης μελέτης επισκευής και επεμβάσεων στην γέφυρα. Στον ιστορικό Κωνσταντίνο Σχοινοχωρίτη για την αμέριστη συμπαράσταση. Ευχαριστώ επίσης την Εφορεία αρχαιοτήτων Κορινθίας και το παρεκτικό πάντοτε προσωπικό και ιδιαιτέρως την προϊσταμένη κα Κασίμη Το φιλόξενο προσωπικό του Μουσείου Ισθμίας και ιδιαιτέρως την κα Jean Perras για την βοήθεια στην εξασφάλιση των πηγών.
Τον ιστορικό κ. Βασ. Σιακωτό για τις γόνιμες συζητήσεις και την χορήγηση πλουσίου υλικού. Την καθηγήτρια Πανεπιστημίου Πελοποννήσου καν Φωτεινή Πέρρα για την σε βάθος ενημέρωση της Βενετοκρατίας. Τους καθηγητές κ. Δουλαβέρα Αριστείδη, κ. Βουδούρη Κωνσταντίνο κ. Νικολάου Γεώργιο κ. Κορδώση Μιχαήλ για την συνεχή βοήθειά τους. Την ερευνήτρια κα Αγγελική Πανοπούλου και τον ερευνητή κον Κωνσταντίνο Τσικνάκη του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών για τις γόνιμες συζητήσεις και τη χορήγηση υλικού. Τον πολιτικό μηχανικό Γεώργιο Ρόζη για την χορήγηση υλικού. Τους αρχιτέκτονες κ. Άρη Σουλικιά και Αλφρέδο Παπαδάκη για τις μεταφράσεις των λατινικών και ιταλικών κειμένων. Τους πολιτικούς μηχανικούς Αντώνιο Κωτσόπουλο, Λουτσία Καραπίτα-Κωτσοπούλου, Γεώργιο Πετρίτση, Αγγελική Πετρίτση-Φίλη, Γεώργιο και Δημήτριο Γεώργα, Φαίδωνα Κυριάκη, Νικόλαο Σιδηρόπουλο, Ευστάθιο Χιώτη για τη συζήτηση των τεχνικών θεμάτων. Τους συνεργάτες του γραφείου Ευάγγελο Απ. Παπαφωτίου, Σταύρο Παπαθάνο, Παναγιώτη Λογοθέτη και τον αείμνηστο Ιωάννη Ναυτόπουλο. Ιδιαιτέρως τον πολιτικό μηχανικό Ευάγγελο Α. Παπαφωτίου για την ενημέρωση στα θέματα διάβρωσης των ακτών ειδικά στην περιοχή της εκβολής του Ράχιανι. Τον πολιτικό μηχανικό Ιωάννη Καπετανόπουλο για την μελετη της στατικής αντοχής του δομήματος. Τους ανθρώπους της Αυτοδιοίκησης Α βαθμού Χαράλαμπο Καμπούρη και Ναπολέοντα Γιαννακουλόπουλο για τη γόνιμη συνεργασία και το συνεχές ενδιαφέρον τους. Τον κύριο Γιάννη Κανελλόπουλο για τη βοήθεια του.
Το Υπουργείο Πολιτισμού και οι αντίστοιχες αρχαιολογικές υπηρεσίες οι οποίες πραγματοποίησαν και εφάρμοσαν την εγκεκριμένη μελέτη επισκευής με ιδιαίτερα επιμελημένο τρόπο και το μνημείο παραδόθηκε πλέον στους φορείς και στην κοινωνία για τα επόμενα βήματα. Ευχαριστώ θερμά την Εθνική Βιβλιοθήκη, την Γεννάδειο Βιβλιοθήκη, τα Κρατικά Αρχεία της Ελλάδος, το Πολεμικό Αρχείο Αυστρίας, την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών, τις βιβλιοθήκες του Harvard University, την Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία, το Μουσείο Μπενάκη, την Μαρκιανή Βιβλιοθήκη Βενετίας, το Μουσείο Κορρέρ στη Βενετία, την Δημοτική Bιβλιοθήκη Κορίνθου. Ιδιαίτερες ευχαριστίες στον καθηγητή κ. Θεοδόσιο Π. Τάσιο, για τις πολύτιμες υποδείξεις του. Οι συνεχείς και έντονες προσπάθειές του μαζί με τα μέλη της ΕΔΑΒυΤ, για τη γνώση της αρχαίας ελληνικής, της ρωμαϊκής και της βυζαντινής τεχνολογίας,, αποτελούν έμπνευση και μας οδηγούν σε νέες αναζητήσεις. Μεταξύ αυτών είναι και η βενετική γέφυρα. Τον κον Γεώργιο Τερζή για την συνεργασία του στην φωτογραμμετρική τρισδιάστατη αποτύπωση του μνημείου.
Τον εκδοτικό οίκο Αφών Τερζή και τους συνεργάτες για τη βοήθεια και την ανεκτικότητά τους.
Τέλος, το πόνημά μου αφιερώνεται:
α) στον κ. Πέτρο Τατούλη πρώην Περιφερειάρχη Πελοποννήσου, άνδρα πνευματικό, για τον καθοριστικό και τεράστιο ρόλο του στα έργα πολιτισμού και στην αναμόρφωση της Πελοποννήσου
και
β) σε όλους όσοι συνέβαλαν με οποιονδήποτε τρόπο στην αποκατάσταση της υδατογέφυρας.
Η υδατογέφυρα χαρακτηρίστηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο με την υπουργική απόφαση ΥΠΠΟ/Αρχ./Β1/Φ3/15739/349/8-6-1995, που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 570/Β/29-6-95 μετά από συνεχείς προσπάθειες του αείμνηστου προέδρου του Άσσου και πολιτικού μηχανικού Βασ. Κακιζή ο οποίος έκανε περαιτέρω ενέργειες για τη συντήρηση του.
Οι προσπάθειες συνεχίστηκαν από τον Δήμαρχο Άσσου – Λεχαίου κ. Χαράλαμπο Καμπούρη και από τη τοπική κοινωνία μαζί με υπηρεσιακά στελέχη και αυτοδιοικητικούς, τον κον Ναπολέοντα Γιαννακουλόπουλο και άλλους. Ακολούθως, ανατέθηκε η εκπόνηση αρχιτεκτονικής μελέτης στο γραφείο της αρχιτέκτονα-αναστηλώτριας κ. Ελένης Ρούσου και στους συνεργάτες κ. Ιωάννη Σταυρόπουλο και κ. Κωνσταντίνο Πετράκο σε άμμεση συνεργασία με την τεχνική υπηρεσία του Δήμου Κορινθίων.
Η μελέτη εγκρίθηκε από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) τον Ιανουάριο 2013. Στη συνέχεια, από τις τεχνικές υπηρεσίες του Δήμου Κορινθίων συμπληρώθηκαν τα απαιτούμενα τεύχη και εντάχθηκε από τον Περιφερειάρχη κ. Πέτρο Τατούλη, σε συνεργασία με τις υπηρεσίες της Εφορίας Αρχαιοτήτων Κορινθίας και του Υπουργείου Πολιτισμού, στο ΕΣΠΑ 2013-2020 με προϋπολογισμό 420.000 Ευρώ, στο πλαίσιο της πολιτιστικής αναμόρφωσης της Πελοποννήσου και με έργα της θητείας του κ. Τατούλη που ξεπερνούν τα 70.000.000 ευρώ και για την Κορινθία τα 7.000.000 ευρώ. Το έργο υλοποιήθηκε επιμελώς με την επίβλεψη της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού και του διευθυντού της κου Βλαχούλη.
2) ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΥ
Επειδή «ο πλούτος της ζωής βρίσκεται στις αναμνήσεις που έχουμε ξεχάσει»
το βιβλίο μας βοηθάει να θυμηθούμε τι ήταν η Κόρινθος επί πολλές εκατονταετίες και τι μπορεί να γίνει από εμάς τους ίδιους. Ζούμε στον ίδιο χώρο, στον ίδιο ήλιο και στην ίδια αύρα – ιστορική και μη – που μας δροσίζει και μας εμπνέει. Από το βιβλίο ενισχύεται η άποψη ότι υπάρχει ιδιαίτερη δύναμη στο παρελθόν που το καθιστά πλέον δυναμικό και όχι στατικό, δυνάμενο να μετατραπεί σε εργαλείο Πολιτικής. Πέρα από το ότι το παρελθόν αποτελεί διαμορφωτικό παράγοντα του παρόντος χρόνου και είναι βιωματική σχέση για εμάς, συγχρόνως αποτελεί εργαλείο Πολιτικής. Πολιτική η οποία έχει στόχο τη διατήρηση της φυσικής και πολιτισμικής κληρονομιάς. Το φυσικό τοπίο θεωρείται άυλη πολιτιστική κληρονομιά και είναι αναπόσπαστο στοιχείο της ταυτότητας της Κορινθίας η οποία διαθέτει και μεγάλη οικολογική αξία. Έτσι θα αναφερθώ σε δύο συμπεράσματα του βιβλίου τα οποία είναι συνδεδεμένα με αντίστοιχες Πολιτικές, πολλές απο τις οποίες πρέπει να υιοθετήσουμε μετά από προσαρμογές και να ακολουθήσουμε ως σύγχρονη κοινωνία
Ι) Πολιτική των Βενετών
Η βενετική περίοδος στην οποία κατασκευάστηκε η υδατογέφυρα έχει ιδιαίτερο ιστορικό ενδιαφέρον καθόσον υπήρξε τομή στη ζωή των κατοίκων της Πελοποννήσου και μικρής διάρκειας, χρονική ασυνέχεια, μόλις 27 για την Κορινθία (1687-1715). η οποία γρήγορα αποκαταστάθηκε και ο Μοριάς επέστρεψε στους προηγούμενους κατακτητές στους Τούρκους. Το βιβλίο αναφέρεται βέβαια με συντομία σε θέματα τα οποία συνδέονται και προκάλεσαν την κατασκευή της υδατογέφυρας στον ποταμό Λόγγο ή Λογγοπόταμο ή Ράχιανι,ή Ορνεύς ή Ορνέας στην μυκηναική εποχή, όχι σε στενά γεωγραφικά όρια, αλλά και στο Διαμέρισμα- Territorio της Κορίνθου. Ακόμη ασχολείται και άλλα ζητήματα τα οποία είναι απαραίτητα για την κατανόηση των παραμέτρων και των συνθηκών που δημιούργησαν το κατάλληλο περιβάλλον όχι μόνο σε τοπικό επίπεδο αλλά και σε επίπεδο της χώρας (Πελοποννήσου), έκφραση του οποίου αποτελεί η υδατογέφυρα. Επί πλέον αυτή η εναλλαγή των κατακτητών και η βραχύβια διάρκεια των Βενετών αποτελεί σημαντικό πεδίο έρευνας για τη μελέτη των κοινωνικών φαινομένων πριν και μετά την αλλαγή και πως αυτή επέδρασε στην εξέλιξη του τόπου και στην προσαρμογή των κατοίκων. Σιγά-σιγά, λόγω συμπεριφοράς των Βενετών, απομακρύνθηκαν οι Έλληνες από αυτούς και κυριάρχησε η λογική της αλλαγής των κατακτητών με το λιγότερο κόστος. Η αποδοχή και προσαρμογή του πληθυσμού στις αλλαγές αυτές σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, σε επίπεδο προσώπου και κοινωνίας, η δημιουργία νέων θεσμών και δομών κατά τη διάρκεια της Βενετοκρατίας είναι εξεταστέο ως αντικείμενο της Πολιτικής Επιστήμης.
Για να έχουμε πλήρη και όχι ελλιπή εικόνα αυτής της περιόδου πρέπει να την συσχετίσουμε με τις δύο περιόδους της οθωμανικής κατοχής την προηγούμενη πριν το 1685 και την επόμενη μετά το 1715. Μέσω της σύγκρισης θα εκτιμηθεί η σπουδαιότητα και η σημασία της Β΄ Βενετοκρατίας στην Πελοπόννησο.
Για τους Βενετούς των οποίων η ισχύς εξαρτιόταν από την παρουσία και ισχύ των καραβιών τους στη θάλασσα ήταν πρώτη φορά που η νέα κατάκτηση τους η Πελοπόννησος ή ο Μοριάς περιελάμβανε πολύ μεγάλη ενδοχώρα, την οποία όφειλαν με το καλύτερο τρόπο να αξιοποιήσουν. Χρησιμοποιήθηκε και εφαρμόστηκε η ιδεολογία τους η οποία εκφράστηκε μέσα από τη πολυμάθεια, τις εμπειρίες, τις τεχνικές και διοικητικές ικανότητες, την απόδοση Δικαιοσύνης και πολλά άλλα. Από τη νέα αρχή έπρεπε να καθοριστούν θεσμοί, κανόνες και κατευθύνσεις που ήσαν επιλογή τους και θα εξασφάλιζαν τον συντονισμό και την υλοποίηση των στόχων.
Ο ολοκληρωμένος σχεδιασμός και ο οικονομικός προγραμματισμός τον οποίον μελέτησαν και εφάρμοσαν για την αξιοποίηση και διεύρυνση των παραγωγικών συντελεστών του τόπου και της κοινωνίας αποτελεί αντικείμενο συστηματικής έρευνας, τα συμπεράσματα της οποίας ανακλώνται στην εποχή μας με σχετική εφαρμογή. Λόγω της πολλαπλότητας των θεμάτων που αγγίζουν κάθε έκφραση της ζωής, η μελέτη αυτής της περιόδου επιβάλλεται να γίνεται μέσω διεπιστημονικής προσέγγισης με συνεργασία πολλών ειδικοτήτων και μετά από συζητήσεις των επιστημόνων για τα σχετικά θέματα. Παραμένει κυρίαρχη η έρευνα για το πώς ανταποκρίθηκαν οι Έλληνες στην εφαρμογή των βενετικών Πολιτικών, κατά τη διάρκεια της Βενετοκρατίας, πολιτικές που αφορούσαν την αποτελεσματική υγειονομική προστασία, το ολοκληρωμένο κτηματολόγιο, τις πολλές απογραφές, το ολοκληρωμένο σύστημα φορολόγησης, τις πολλές αγγαρείες για τον ανδρικό πληθυσμό, τους οχυρωματικούς σχεδιασμούς για την περιοχή του Ισθμού, του αρχαίου λιμένα Λεχαίου και του Ακροκορίνθου.
Ακόμη πόσο στενή υπήρξε η συνεργασία μαζί τους, ποιά ήταν η αντίληψη των Ελλήνων για αυτούς, πως διαμορφώθηκε η στάση τους στην αυστηρή και τακτική βενετική εξουσία και διακυβέρνηση και πως επέδρασε η ροπή των Ελλήνων στην οθωμανική αναρχία, στη διαφθορά, στην υποτέλεια και στην συναλλαγή με τους Τούρκους δυνάστες. Και ενώ οι Έλληνες άρχισαν ως σύμμαχοι των Βενετών πολεμώντας από κοινού τους Τούρκους το 1685, κατέληξαν να γίνουν αδιάφοροι και να μην συμμετέχουν στο πόλεμο Τούρκων κατά των Βενετών το 1715.
Η Βενετία όταν συνέβησαν όλα αυτά, χρονικά βρισκόταν στο σταυροδρόμι επιλογών και δραματικών αποφάσεων που είχαν να κάνουν με την εσωτερική και εξωτερική πολιτική της σε ένα κόσμο που άλλαζε και δημιουργούνταν νέες πραγματικότητες με νέες δυνάμεις, τις οποίες δεν μπορούσε να ακολουθήσει.
Α). Το τεράστιο οικονομικό χρέος που ανερχόταν στα 50.000.000 ρεάλια το 1714,
Β). Το δημογραφικό πρόβλημα επιτάχυναν τη διαδικασία της απώλειας της Πελοποννήσου και τη γενικότερη παρακμή της.
Το 1575 η Βενετία είχε 180.000 /το 1577 είχε 135.000 λόγω της πανώλης /το 1620, είχε 140.000,/ το 1629-1631είχε 95.000 πάλι λόγω πανώλης και στις αρχές του 1700 περίπου 170.000 κατοίκους.
ΙΙ. Παροχή αύλακα- Αρδευτικές ανάγκες
Η παροχή του ανοικτού αγωγού βάσει του γενικού τύπου: Q= C.E. √R.J, R=βρεχόμενη επιφάνεια / βρεχόμενη περίμετρος=0,09/2,9=0,34, √R.J=√0,34×0,002=0,026.όπου το C κατά Kutter υπολογίζεται σε 44,74. υπολογίζεται για μια κλίση J=0,2% σε Q=1.14 μ3/δευτ., ή Q=4.104μ3/ώρα ή Q=98.496μ3/ημέρα η οποία είναι ιδιαίτερα μεγάλη, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ποσότητες της εξάτμισης και η τριβή του αγωγού λόγω των φερτών υλικών που μειώνουν την παροχή κατά σημαντικό ποσοστό. Εκτιμάται ότι αυτή η παροχή, εφόσον ήταν σταθερή, θα μπορούσε να αρδεύσει αγροτική έκταση επιφανείας περισσότερο από 20.000 στρεμμάτων.
Αναφέρεται ότι στο Ρωμαϊκό υδραγωγείο της Σάμου με διαστάσεις του αγωγού 50×50εκ. και με κλίση 3%0 J=0,003 η παροχή ανέρχεται σε 0,34 μ3/sec ή 1224 μ3/ώρα. Μπορεί για το έργο αυτό να μην έχει βρεθεί, μέχρις στιγμής, κάποιο σχέδιο ή κάποια σχετική αναφορά στα πολλά βενετικά κατάστιχα, η γέφυρα όμως αποτελεί μία ζωντανή, ατράνταχτη και αδιάψευστη μαρτυρία με μοναδικό σχεδιασμό και αντίστοιχη κατασκευή που άντεξε στη φθορά του χρόνου και στην αυθαίρετη επέμβαση των ανθρώπων και με την αντικατάσταση του ανατολικού τόξου με πλάκα από οπλισμένο σκυρόδεμα.
Επί πλέον αποδεικνύει και προβάλλει τις υψηλές προδιαγραφές, απαιτήσεις και σωστές επιβλέψεις που εφαρμόζονταν στα δημόσια έργα της εποχής, ζηλευτές και για την εποχή μας. Ένα πικρό συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι οι Βενετοί σε 27 χρόνια παρουσίας στην Κορινθία έλυσαν το πρόβλημα της άρδευσης της σημερινής πεδιάδας της Βόχας ,(στην βενετική περίοδο, της Κορίνθου από τον Ισθμό μέχρι το Ράχιανι) την οποία καλλιέργησαν πλήρως με νέες καλλιέργειες, αμπέλια και στάρια παράλληλα με τους ελαιώνες. Σήμερα 300 χρόνια αργότερα το φράγμα του Ασωπού έχει σταματήσει και η πεδιάδα της Βόχας έχει αρχίσει και ερημοποιείται σε πλήρη αδιαφορία των κρατούντων και ελάχιστο ενδιαφέρον των κατοίκων.
3) ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Μέσα από το βιβλίο τελειώνοντας αυτήν την περιήγηση, όπου το βενετικό γεφύρι είναι τοπόσημο της Βόχας, νιώσαμε όλοι όχι μόνο τη δροσερή αύρα της κοιλάδας του Ράχιανι, γεμάτη ευωδίες και αρώματα από τις ροδοδάφνες, τα σμέρτα, τα οπωροφόρα δέντρα, τα κυπαρίσσια, τις ελιές, τα κλήματα, αλλά και την ιστορική αύρα που εκπέμπει το Βενετικό μνημείο και όλος ο τόπος του Ράχιανι.
Χώρος που είναι πλημμυρισμένος και αρωματισμένος από μνήμες, θύμησες, αγώνες, μάχες, γεγονότα μικρά και μεγάλα. Μνήμες της ιστορίας του τόπου που έρχονται από τα χρόνια του Ηρακλή και νωρίτερα. Θύμησες που εμπλουτίζονται από τις περιόδους της Αρχαίας Ελλάδας, της Ρωμαϊκής, της Βυζαντινής, της Α’ Τουρκοκρατίας, της Β’ Ενετοκρατίας, της Β’ Τουρκοκρατίας, των Εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων των Ελλήνων κατά των Τούρκων, της Εθνικής Αντίστασης.
Η σημασία του μηνύματος που εκπέμπει η υδατογέφυρα του Ράχιανι υπάρχει και συνδέεται με την ύπαρξη τη δικιά μας ως αποδέκτες. Δημιουργείται ένα νοητικό γεφύρι που πρέπει να το στηρίξουμε ως άνθρωποι-δέκτες και το οποίο πατάει από τη μία μεριά στο ίδιο το μνημείο και από την άλλη μεριά στη συνείδηση μας.
Αυτή η ιστορική αύρα η οποία είναι η δύναμη της περιοχής της Βόχας και των κατοίκων της, πρέπει να γίνει πηγή ζωής για όλους μας, για να διεκδικήσουμε το μέλλον που μας αξίζει, βασισμένο στη γνώση της πλούσιας ιστορίας του τόπου τούτου, στην αναζήτησή της και στην αξιοποίηση της. Αυτό σημαίνει ότι το αρχιτεκτονικό κομψοτέχνημα της υδατογέφυρας πρέπει να ενταχθεί στην κοινωνία, να είναι επισκέψιμο και να αποτελεί δηλωτικό σήμα των δυνατοτήτων του τόπου και της ευφυΐας των κατοίκων ως εφαρμογή του πνεύματος του τόπου (Genius Loci).
Δρ. Απόστολος Ε. Παπαφωτίου
Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.
Οικονομολόγος Ε.Κ.Π.Α.
