Η επικράτηση της λαϊκής γιορτής κάθε 1η Μαΐου τοποθετείται ανάμεσα στον 12ο και 15ο αιώνα, την περίοδο επίδρασης των Φράγκων, «οπότε έχουμε ουσιαστικά μεταφορά του εορτασμού της άνοιξης από την 1η Μαρτίου την πρώτη μέρα του Μαΐου. Βέβαια, για τη χώρα μας είναι πιο λογική η ημερομηνία της 1ης Μαρτίου, διότι στην Ελλάδα έρχεται πολύ νωρίτερα η άνοιξη απ’ ό,τι στις βόρειες χώρες» υπογραμμίζει η κ. Πισιμίση.
Η ημέρα έχει άρωμα ανθισμένων λουλουδιών στα μαγιάτικα στεφάνια. Αυτήν τη δροσιά της βλάστησης, της αναγέννησης της φύσης, οι άνθρωποι θέλουν να τη νιώσουν από κοντά, να τη μεταφέρουν στον χώρο τους. «Υπάρχει όμως μια διαφοροποίηση των ανθρώπων της πόλης και της υπαίθρου. Ο άνθρωπος της πόλης φτιάχνει στεφάνια από λουλούδια ως σύμβολα της άνοιξης και της χαράς.
Αντίθετα, ο άνθρωπος που ζει στην ύπαιθρο, τουλάχιστον κάποια χρόνια πριν, έφτιαχνε στεφάνια από πρασινάδες αλλά με καρπούς, σκόρδο (για τη βασκανία) και αγκάθι (για τον εχθρό) ή τσουκνίδα σε κάποια μέρη» επισημαίνει η κ. Πισιμίση και καταλήγει ότι γενικά το δίπολο ζωή- θάνατος υπάρχει σε πάρα πολλές τελετές, συμβολικές κινήσεις μέσα στον λαϊκό πολιτισμό.
Οι παγανιστικές καταβολές της Πρωτομαγιάς
Οι καταβολές της Πρωτομαγιάς μπορούν να αναζητηθούν στον παγανισμό. Από τα αρχαία ήδη χρόνια σε διάφορες περιοχές της Ευρώπης παρατηρούνται έθιμα και τελετές που σχετίζονται με τον ερχομό της άνοιξης, το ξύπνημα της βλάστησης και την ανάσταση της φύσης από τη χειμερία νάρκη.
Για τους ιστορικούς οι ρίζες των εορτασμών της Πρωτομαγιάς ανιχνεύονται στα Ρωμαϊκά χρόνια και την επίσημη εορτή προς τιμήν της θεότητας Φλόρας, τα «Floralia», που πραγματοποιούνταν κάθε χρόνο από τις 28 Απριλίου έως τις 3 Μαΐου. Μια γιορτή αφιερωμένη στη γονιμότητα και τη φύση κατά την οποία οι γυναίκες κατέθεταν άνθη στο άγαλμα της θεάς.
Ενώ, αντίστοιχα, στη Βόρεια Ευρώπη, υπήρχε η κέλτικη γιορτή του «Μπελτέιν», κατά την οποία, μέσα από τελετουργικά έθιμα όπως το άναμμα της πυράς και η θυσία ξύλινων ή αχυρένιων ομοιωμάτων, γιορτάζονταν ο «θάνατος του χειμώνα» και η γέννηση της νέας ζωής στον φυσικό κόσμο.
Τα έθιμα του Μεσαίωνα
Τον Μεσαίωνα η Εκκλησία αν και δεν πρόβαλε σθεναρή αντίσταση, ωστόσο αποδοκίμαζε τη συμμετοχή των ιερέων στις παραδόσεις της Πρωτομαγιάς. Για τον λόγο αυτό η συγκεκριμένη ημέρα απέκτησε κοσμικό χαρακτήρα, επικεντρωμένο στη γεωργία, την κτηνοτροφία και τον κύκλο των εποχών.
Οι γυναίκες συνήθιζαν να συλλέγουν λουλούδια, μπουμπούκια και κλαδιά για να διακοσμήσουν το σπίτι τους. Ενώ οι πιο νέες ξυπνούσαν αρκετά νωρίς για το τελετουργικό του πλυσίματος στη μαγιάτικη δροσιά που πίστευαν πως θα τις έκανε πιο λαμπερές και θα τις βοηθούσε να προσελκύσουν τον μελλοντικό τους σύζυγο. Παράλληλα, στο κέντρο του χωριού ή της κοινότητας στηνόταν ένα γαϊτανάκι, ως σύμβολο γονιμότητας, φτιαγμένο από το μεγαλύτερο δέντρο του κοντινότερου δάσους και διακοσμημένο με λουλούδια, χρωματιστά μαντήλια και κορδέλες. Με τους κατοίκους να χορεύουν και να τραγουδούν γύρω του.
Στην ανατολική Ευρώπη, επιπλέον, ο ερχομός της άνοιξης αναγγελλόταν με πομπές, μεταμφιέσεις και άλλα τελετουργικά.
Σε κάποιες περιοχές, όπως στη Σέριφο, αποβραδίς κρεμούν στην πόρτα στεφάνια από τσουκνίδα, λουλούδια και σκόρδο, ενώ στη Σύμη βάζουν κλωνάρια ελιάς, αγκαθιού, μαύρης συκιάς, ενώ ταυτόχρονα οργανώνουν και ομαδικές τελετές που αποβλέπουν κι αυτές να φέρουν στο χωριό τη χαρά, την ευλογία, τη δημιουργία.
Στην Πάργα, τα παιδιά ανήμερα της Πρωτομαγιάς πηγαίνουν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούν το τραγούδι του Μαγιού και κρατάνε στα χέρια τους κλωνάρια πορτοκαλιάς ή νεραντζιάς γεμάτα άνθη, ενώ στην Κέρκυρα περιφέρουν έναν κορμό από τρυφερό κυπαρίσσι το οποίο έχουν τυλιγμένο με κίτρινες μαργαρίτες κι άλλα άνθη, αλλά και του κρεμάνε και ένα στεφάνι από χλωρά κλαδιά, κορδέλες, μαντήλια προκειμένου να μεταδοθεί το μήνυμα της χαράς, της άνοιξης.
Στον Άγιο Λαυρέντιο στον Βόλο, στολίζουν ένα παιδάκι με λουλούδια. Και στη Ναύπακτο το μαγιόπουλο ενσαρκώνει ένα παιδί το οποίο συνοδεύουν γέροι φουστανελάδες που κουβαλάνε κουδούνια στολισμένα με άνθη ιτιάς.
Στην Εύβοια συνδυαστικά με τα λουλούδια γίνεται και παράκληση για βροχή με στόχο την καρποφορία, ενώ στην Πορταριά, αλλά και στο Ζαγόρι της Ηπείρου μεταμφιέζονται πέντε πρόσωπα και πηγαίνουν πομπή στο χωριό και κάνουν μια παράσταση που συμβολίζει το δίπολο, ζωή και θάνατος.
Στα Άγραφα υπάρχει ένα έθιμο για την ανανέωση του σπιτιού. Οι νοικοκυρές αποβραδίς αδειάζουν τα δοχεία που υπάρχουν στο σπίτι είτε περιέχουν νερό, κρασί είτε οτιδήποτε άλλο και το πρωί τα κορίτσια πηγαίνουν με τις στάμνες να φέρουν το καινούργιο νερό. Τέλος, στην Κοζάνη κόβουν λυγαριά και την τυλίγουν στη μέση τους για να είναι ευλύγιστοι και δυνατοί».
