Μία μονοήμερη εκδρομή στο Μέγα Σπήλαιο αρκεί για να θαυμάσεις από κοντά τις ιδιαίτερες ομορφιές της ιστορικής αυτής μονής. Το συγκρότημα έχει οκτώ ορόφους ενώ ο κυρίως ναός διακοσμείται από τοιχογραφίες του 1653. Το περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο χτίστηκε το 362 μ.Χ. από τους Θεσσαλονικείς αδερφούς μοναχούς, Συμεών και Θεόδωρο. Αυτή είναι και η επικρατέστερη ημερομηνία δημιουργίας της μονής, που την κάνει την αρχαιότερη της Ελλάδας. Τα δύο αδέλφια που ξεχώριζαν για την μόρφωση και την ευσέβειά τους, ασκήθηκαν στον Όλυμπο, την Όσσα αλλά και το Άγιο Όρος, έχοντας ως στόχο τους να γνωρίσουν φωτισμένους ησυχαστές. Και από το Άγιο Όρος μετέβησαν στους Αγίους Τόπους.
Σύμφωνα με την ιστορία, οι δύο αδερφοί βρίσκονταν στα Ιεροσόλυμα, όταν είδαν, ο καθένας ξεχωριστά, μια οπτασία. Στα Ιεροσόλυμα είχαν χριστεί ιερείς από τον επίσκοπο της Αγίας Πόλης, Μάξιμο. Η εντολή της οπτασίας ανέφερε ότι τα αδέλφια έπρεπε να μεταβούν στην Αχαΐα για να βρουν την Ιερή Εικόνα της Παναγίας δημιουργημένη από μαστίχα και κερί από τον Ευαγγελιστή Λουκά. Ο Συμεών και ο Θεόδωρος περιπλανήθηκαν μέχρι που το 362 μ.Χ. συνάντησαν στο χωριό Γαλατάς –τη σημερινή Ζαχλωρού– μια βοσκοπούλα.
Η Ευφροσύνη, όπως ήταν το όνομα της, τους οδήγησε στο σπήλαιο όπου βρισκόταν η Ιερή Εικόνα. Η οποία εικονίζει την Παναγία να κρατά με το δεξί της χέρι τον Ιησού, ενώ αυτός ακουμπά με το αριστερό του χέρι το αριστερό χέρι της Παναγίας και στο δεξί κρατά το Ευαγγέλιο.
Οι πολλές «περιπέτειες» του Μεγάλου Σπηλαίου
Το Μέγα Σπηλαίο έζησε πολλές περιπέτειες στην μέχρι τώρα ιστορία του, όπως το 840 όταν και κάηκε από τους εικονομάχους. Το 1285 ο Ανδρόνικος Παλαιολόγος το ανοικοδόμησε και για ένα μεγάλο διάστημα ήταν από τα πιο πλούσια μοναστήρια. Κάηκε για δεύτερη φορά το 1400 και για τρίτη το 1600. Αυτή την τελευταία φορά κάηκε και η εκκλησία αλλά και η πολύτιμη βιβλιοθήκη με τα σπάνια χειρόγραφα.
Το 1770 ο Μητροπολίτης Πατρών Παρθένιος πολιόρκησε τα Καλάβρυτα. Τότε, ο ηγούμενος της Μονής του Μεγάλου Σπηλαίου μαζί με άλλους μοναχούς πήγε στα Καλάβρυτα και μεσολάβησε για να παύσει η πολιορκία και να αποχωρήσουν ασφαλείς οι Τουρκικές οικογένειες. Αυτή η πράξη του ηγουμένου έσωσε τη μονή λίγο αργότερα, όταν καταπνίγηκε η επανάσταση και η Πελοπόννησος λεηλατούνταν άγρια. Μερικές δεκαετίες αργότερα, τον Ιούνιο του 1827, μοναχοί και ντόπιοι απέκρουσαν την επέλαση του Ιμπραήμ. Τότε, η ηρωική απάντηση του ηγούμενου Δαμασκηνού στον Ιμπραήμ ήταν: «δια να προσκυνήσωμεν είναι αδύνατον. Αν έλθης εδώ να μας πολεμήσης και μας νικήσης, δεν είναι μεγάλο κακόν, διότι θα νικήσης παπάδες. Αν όμως νικηθής … θα είναι εντροπή σου».
Το 1934 σε μια μεγάλη πυρκαγιά καταστράφηκαν κειμήλια ανεκτίμητης αξίας. Η μονή ανοικοδομήθηκε το 1936 αλλά πυρπολήθηκε και λεηλατήθηκε από τους Γερμανούς το Δεκέμβρη του 1943. Οι μοναχοί πλήρωσαν τη θηριωδία των ναζί, οι οποίοι αφού δολοφόνησαν και τους 22 με βάρβαρο τρόπο, τους έριξαν από απόκρημνο βράχο.
Παρά τις περιπέτειες, η μονή διατηρεί -στο μουσείο της, το οποίο αν βρεθείτε θα επισκεφτείτε- κειμήλια της Επανάστασης του 1821, ένα βυζαντινό λάβαρο με τις μορφές τριών αυτοκρατόρων, σιγγίλια, παλαιότυπους τόμους, ακόμα και σταυρό με Τίμιο Ξύλο, και φυσικά τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Μεγαλοσπηλαιότισσας.
Η εικόνα είναι ανάγλυφη, πάχους τριών πόντων, αλλά οι πυρκαγιές, που έπληξαν το μοναστήρι στη διάρκεια της ιστορίας του, έχουν αμαυρώσει ένα σημαντικό μέρος της. Η αξία της παραμένει παρόλα αυτά τεράστια μιας και πιστεύεται ότι την εικόνα αυτή, μαζί με το Ευαγγέλιο και τις Πράξεις των Αποστόλων ο Άγιος Λουκάς τα χάρισε στο πνευματικό του παιδί, τον ηγεμόνα της Αχαΐας Θεόφιλο, ο οποίος με τη σειρά του τα κληροδότησε στους απογόνους του, οι οποίοι στη διάρκεια των διωγμών τα έκρυψαν στο Σπήλαιο, μέχρι που τα ανακάλυψε η Ευφροσύνη.
Το Μέγα Σπήλαιο είναι μια ιδανική πρόταση για μονοήμερη εκδρομή. Πριν πάρεις το δρόμο της επιστροφής, κάνε μια στάση στα Καλάβρυτα για να δοκιμάσεις γευστικά πιάτα – στα κάρβουνα ή μαγειρευτά.
